USTANOVNI ZAKON

Ustavni zakon o osnovama društvenog i politickog uredjenja
Federativne Narodne Republike Jugoslavije i saveznim organima vlasti, 13. januar 1953.



Promene do kojih je došlo u oblasti privrednog, političkog i društvenog uređenja Jugoslavije od 1946. do 1953. prvo su regulisane zakonima, a zatim Ustavnim zakonom FNRJ. Ustavni zakon nije bio potpun ustav Jugoslavije. On je ukinuo i izmenio znatan deo Ustava iz 1946, ali ga nije ukinuo u celini. U prvom delu Ustavni zakon proklamuje nova prava proizvođača i radnog naroda, formuliše sadržinu i formu vlasti radnog naroda, reguliše pitanje odnosa između federacije i republika. Drugi deo se odnosi na organizaciju vlasti federacije i on predstavlja u pravom smislu savezni zakon. Treći deo obuhvata odredbe o republičkim organima vlasti i organima vlasti autonomne pokrajine i autonomne oblasti.

Jugoslavija je definisana kao socijalistička demokratska savezna država suverenih i ravnopravnih naroda. Dok je Ustav iz 1946. isticao da vlast pripada narodu, dotle Ustavni zakon govori da "sva vlast u FNRJ pripada radnom narodu". Jedna od najbitnijih novina bila je odredba po kojoj se kao osnova društvenog i političkog uređenja Jugoslavije utvrđuje: "društvena svojina nad sredstvima za proizvodnju, samoupravljanje proizvođača u privredi, samoupravljanje radnog naroda u opštini, gradu i srezu".

Najviši organ vlasti u Jugoslaviji bila je Savezna narodna skupština koja je imala dva doma, Savezno veće i Veće proizvođača. Iako Ustavni zakon nije definisao Veće naroda kao poseban dom, on ga je predviđalo kao posebnu formu, u kojoj su poslanici republika i autonomnih jedinica u Saveznom veću imali posebna prava da putem veta odbiju saglasnost na donošenje zakona i drugih odluka Saveznog veća za koje su smatrali da vređaju ustavom utvrđen odnos federacije i narodnih republika.

Umesto Prezidijuma kao kolektivnog šefa države, ustanovljen je predsednik republike koji je istovremeno bio šef države i predsednik Saveznog izvršnog veća. Vlada FNRJ je promenila ime u Savezno izvršno veće. Umesto ministarstava i komiteta uvedeni su državni sekretarijati i uprave. Članovi SIV-a birani su iz redova Saveznog veća. U vladi je bila zastupljena svaka republika, a predsednici republičkih izvršnih veća bili su po položaju članovi SIV-a koji je imao dva ili više potpredsednika.

Pojasnjenje:Federativna Narodna Republika Jugoslavija smjenjena je sa Ustavom Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, 7. april 1963 godine.