Polazeći od istorijske činjenice da je radni narod Jugoslavije, s Komunističkom partijom na čelu, svojom borbom u narodnooslobodilačkom ratu i socijalističkoj revoluciji srušio stari klasni poredak zasnovan na eksploataciji, političkom ugnjetavanju i nacionalnoj neravnopravnosti, radi stvaranja društva u kome će ljudski rad i čovek biti oslobođeni od iskorišćavanja i samovolje, a svaki narod Jugoslavije i svi oni zajedno naći uslove za slobodan i svestran razvitak,

imajući u vidu da su razvitkom materijalne osnove zemlje i socijalističkih društvenih odnosa ostvarene takve društvene i političke promene kojima je prevaziđen postojeći ustav,

a u težnji da i putem jedinstvene ustavnosti učvrsti postignute tekovine i obezbedi uslove daljeg razvitka socijalističkih i demokratskih odnosa i svestranog napretka i slobode ljudi, —

Savezna narodna skupština, kao najviše predstavničko telo radnog naroda i svih naroda Jugoslavije, donosi




Narodi Jugoslavije, polazeći od prava svakog naroda na samoopredeljenje, uključujući i pravo na otcepljenje, na osnovu zajedničke borbe i slobodno izražene volje u narodnooslobodilačkom ratu i socijalističkoj revoluciji, a u skladu sa svojim istorijskim težnjama, svesni da je dalje učvršćivanje njihovog bratstva i jedinstva u zajedničkom interesu, ujedinili su se u saveznu republiku slobodnih i ravnopravnih naroda i narodnosti i stvorili socijalističku federativnu zajednicu radnih ljudi — Socijalističku Federativnu Republiku Jugoslaviju, u kojoj u interesu svakog naroda posebno i svih zajedno ostvaruju i obezbeđuju

socijalističke društvene odnose i zaštitu socijalističkog društvenog sistema,

nacionalnu slobodu i nezavisnost;

bratstvo i jedinstvo naroda i solidarnost radnih ljudi,

mogućnosti i slobode za svestrani razvitak ljudske ličnosti i za zbližavanje ljudi i naroda u skladu s njihovim interesima i težnjama na putu stvaranja sve bogatije kulture i civilizacije socijalističkog društva,

ujedinjavanje i usklađivanje napora na razvijanju materijalne osnove društvene zajednice i blagostanja ljudi,

udruživanje sopstvenih stremljenja s naprednim težnjama čovečanstva,

jedinstvene osnove privrednog i političkog sistema radi ostvarivanja zajedničkih interesa i ravnopravnosti naroda i ljudi,

Radni ljudi i narodi Jugoslavije ostvaruju svoja suverena prava u federaciji kad je to u zajedničkom interesu ovim ustavom utvrđeno, a u svim ostalim odnosima — u socijalističkim republikama.


Socijalistički sistem u Jugoslaviji zasniva se na odnosima među ljudima kao slobodnim i ravnopravnim proizvođačima i stvaraocima, čiji rad služi isključivo zadovoljavanju njihovih ličnih i zajedničkih potreba.

U skladu s tim, neprikosnovenu osnovu položaja i uloge čoveka čini

društvena svojina sredstava za proizvodnju, koja isključuje povratak bilo kog sistema eksploatacije čoveka od strane čoveka i koja, ukidanjem otuđenosti čoveka od sredstava za proizvodnju i drugih uslova rada, obezbeđuje uslove za samoupravljanje radnih ljudi u proizvodnji i raspodeli proizvoda rada kao i za društveno usmeravanje privrednog razvitka,

oslobađanje rada kao prevazilaženje istorijski uslovljenih društveno-ekonomskih nejednakosti i zavisnosti ljudi u radu, koje se obezbeđuje ukidanjem najamnih odnosa, samoupravljanjem radnih ljudi, svestranim razvitkom proizvodnih snaga, smanjivanjem društveno potrebnog radnog vremena, razvijanjem nauke, kulture i tehnike, i stalnim proširivanjem obrazovanja,

pravo čoveka, kao pojedinca i člana radne zajednice, da uživa plodove svoga rada i materijalnog napretka društvene zajednice prema načelu „Svako prema sposobnostima — svakome prema njegovom radu“, uz obavezu da obezbeđuje razvitak materijalne osnove sopstvenog i društvenog rada i da doprinosi zadovoljavanju drugih društvenih potreba,

samoupravljanje radnih ljudi u radnoj organizaciji, slobodno udruživanje radnih ljudi, radnih i drugih organizacija i društveno-političkih zajednica radi zadovoljavanja zajedničkih potreba i interesa, samoupravljanje u opštini i drugim društveno-političkim zajednicama radi što neposrednijeg učestvovanja građana u usmeravanju društvenog razvitka, u vršenju vlasti i u odlučivanju o drugim društvenim poslovima,

demokratski politički odnosi koji omogućuju čoveku da ostvaruje svoje interese, pravo samoupravljanja i druga prava i uzajamne odnose da razvija svoju ličnost neposrednom aktivnošću u društvenom životu, a naročito u organima samoupravljanja, društveno-političkim organizacijama i udruženjima, koje sam stvara i preko kojih utiče na razvijanje društvene svesti i na proširivanje uslova za svoju aktivnost i za ostvarivanje svojih interesa i prava,

jednakost prava, dužnosti i odgovornosti ljudi, u skladu s jedinstvenom ustavnošću i zakonitošću,

solidarnost i saradnja radnih ljudi i radnih organizacija, njihova zainteresovanost i slobodna inicijativa u razvijanju proizvodnje i drugih društvenih i ličnih delatnosti u korist čoveka i njegove društvene zajednice,

ekonomska i socijalna sigurnost čoveka.

Društveno-ekonomski i politički sistem proizilazi iz ovakvog položaja čoveka i služi njemu i njegovoj ulozi u društvu.

Svaki oblik upravljanja proizvodnjom i drugim društvenim delatnostima i svaki oblik raspodele koji — u vidu birokratske samovolje i privilegija zasnovanih na monopolističkom položaju, ili u vidu privatno-sopstveničke sebičnosti i partikularizma — izopačava društvene odnose zasnovane na ovakvom položaju čoveka, suprotan je pojedinačnim i opštim interesima čoveka i društveno-ekonomskom i političkom sistemu utvrđenom u ovom ustavu.


Sredstva za proizvodnju u društvenoj svojini, kao zajednička neotuđiva osnova društvenog rada, služe zadovoljavanju ličnih i zajedničkih potreba i interesa radnih ljudi i razvitku materijalne osnove društvene zajednice i socijalističkih društvenih odnosa. Sredstvima za proizvodnju u društvenoj svojini upravljaju neposredno radni ljudi koji rade tim sredstvima, u sopstvenom interesu i u interesu društvene zajednice, odgovorni jedni drugima i društvenoj zajednici.

Polazeći od toga da niko nema pravo svojine na društvena sredstva za proizvodnju, niko — ni društveno-politička zajednica ni radna organizacija ni pojedini radni čovek — ne može ni po kojem pravnosvojinskom osnovu prisvajati proizvod društvenog rada, ni upravljati i raspolagati društvenim sredstvima za proizvodnju i rad, niti samovoljno određivati uslove raspodele.

Rad čoveka je jedini osnov prisvajanja proizvoda društvenog rada i osnov upravljanja društvenim sredstvima.

Društveni proizvod služi obnavljanju i proširivanju materijalne osnove društvenog rada, kao i neposrednom zadovoljavanju ličnih i zajedničkih potreba radnih ljudi saglasno načelu raspodele prema radu.

Deo društvenog proizvoda namenjen obnavljanju i proširivanju materijalne osnove društvenog rada zajednička je osnova društvene reprodukcije, koju na osnovu samoupravljanja ostvaruju radni ljudi u radnim organizacijama, u međusobnoj saradnji tih organizacija i u društveno-političkim zajednicama.

Jedinstvenim sistemom raspodele obezbeđuje se da radne organizacije koriste sredstva za reprodukciju srazmerno svom udelu u njihovom stvaranju i u zavisnosti od svoje mogućnosti da ih najefikasnije koriste u okviru društvene podele rada utvrđene društvenim planovima.

Radi ostvarivanja pojedinačnih i zajedničkih interesa radnih ljudi i samoupravljanja, podsticanja njihove inicijative, stvaranja što povoljnijih uslova za razvitak proizvodnih snaga, ujednačavanja uslova rada, ostvarivanja raspodele prema radu i razvitka socijalističkih odnosa, društvena zajednica planiranjem usmerava i usklađuje razvitak privrede i materijalne osnove drugih društvenih delatnosti. Planiranje vrše radni ljudi u radnim organizacijama, kao nosioci proizvodnje i društvenog rada, i društveno-političke zajednice u vršenju svojih društveno-ekonomskih funkcija.

Društvenim planom Jugoslavije usklađuju se osnovni odnosi u proizvodnji i raspodeli. U okviru tih odnosa i jedinstvenog privrednog sistema, radni ljudi u radnim organizacijama i društveno-političkim zajednicama samostalno planiraju i razvijaju materijalnu osnovu svoje delatnosti.

Radi ujednačavanja materijalnih uslova društvenog života i rada radnih ljudi, radi što skladnijeg razvoja privrede kao celine i radi ostvarivanja materijalne osnove ravnopravnosti naroda Jugoslavije, društvena zajednica u opštem interesu posvećuje posebnu pažnju bržem razvitku proizvodnih snaga u privredno nedovoljno razvijenim republikama i krajevima i u tu svrhu obezbeđuje potrebna sredstva i preduzima druge mere.

Društvena svojina sredstava za proizvodnju je osnova sopstvenim radom stečene lične svojine koja služi zadovoljavanju ličnih potreba i interesa čoveka.

U cilju razvijanja socijalističkih odnosa u poljoprivredi i unapređivanja poljoprivredne proizvodnje obezbeđuju se uslovi za razvitak proizvodnje na osnovu društvenih sredstava i društvenog rada, kao i za udruživanje zemljoradnika i njihovu saradnju s radnim organizacijama, na načelu dobrovoljnosti.

Uživajući Ustavom utvrđeno pravo svojine na obradivo zemljište zemljoradnici imaju pravo i obavezu da iskorišćavaju to zemljište radi unapređivanja poljoprivredne proizvodnje u sopstvenom interesu i interesu društvene zajednice.


Sve oblike upravljanja, uključujući i političku vlast, stvaraju radnička klasa i ceo radni narod za sebe u cilju organizovanja društva kao slobodne zajednice proizvođača, i to obezbeđuju

ostvarivanjem društvenog samoupravljanja kao osnove društveno-političkog sistema,

odlučivanjem građana o svim društvenim poslovima neposredno ili preko delegata koje oni biraju u predstavnička tela društveno-političkih zajednica i u druge organe društvenog samoupravljanja,

uspostavljanjem i razvijanjem ravnopravnih i demokratskih odnosa među građanima, ostvarivanjem ljudskih i građanskih sloboda i prava u skladu s jačanjem solidarnosti, ispunjavanjem društvenih dužnosti građana i materijalnim i društvenim razvitkom socijalističke zajednice,

ličnom odgovornošću svih nosilaca javnih funkcija, a posebno nosilaca funkcija vlasti, i odgovornošću političko-izvršnih i upravnih organa predstavničkom telu društveno-političke zajednice i javnosti,

sudskom kontrolom ustavnosti i zakonitosti, društvenim nadzorom nad radom državnih organa, organa društvenog samoupravljanja i organizacija koje vrše poslove od javnog interesa,

društveno-političkom aktivnošću socijalističkih snaga organizovanih u društveno-političkim organizacijama.

Funkcije vlasti utvrđene ustavom poveravaju se predstavničkim telima društveno-političkih zajednica kao teritorijalnim organima društvenog samoupravljanja. Predstavnička tela su konstituisane i smenjive u opštini izabrane delegacije svih građana, a posebno radnih ljudi u radnim zajednicama.

Osim funkcije vlasti i opštih poslova društvenog samoupravljanja, koje vrše preko predstavničkih tela i njima odgovornih organa, građani odlučuju o društvenim poslovima u radnim i drugim samoupravnim organizacijama i putem oblika neposrednog odlučivanja, a svoje druge zajedničke interese ostvaruju i u društveno-političkim organizacijama i udruženjima, koje sami osnivaju.

U socijalističkim društvenim odnosima i uslovima društvenog samoupravljanja radni ljudi se dobrovoljno udružuju u sindikate radi što neposrednije saradnje u ostvarivanju i razvijanju socijalističkih društvenih odnosa i društvenog samoupravljanja, u usklađivanju svojih pojedinačnih i zajedničkih interesa sa opštim interesima, u ostvarivanju načela raspodele prema radu i u osposobljavanju radnika za rad i upravljanje, kao i radi preduzimanja inicijative i mera za zaštitu svojih prava i interesa i radi poboljšavanja svojih životnih i radnih uslova, razvijanja solidarnosti, usklađivanja mišljenja i međusobnih odnosa i rešavanja drugih pitanja od zajedničkog interesa.

Naposredno i preko svojih društveno-političkih organizacija i udruženja građani su pokretači društvenih aktivnosti, vrše javnu kontrolu nad radom organa vlasti i drugih nosilaca javnih funkcija, stvaraju norme međusobnih odnosa i pružaju podršku državnim organima, organima društvenog samoupravljanja i organizacijama koje vrše poslove od javnog interesa.

Radi ostvarivanja samoupravljanja i drugih prava građana obezbeđuje se javnost u radu državnih organa, organa društvenog samoupravljanja, organizacija i nosilaca javnih funkcija, i stvaraju se uslovi da građanin bude svestrano obavešten i osposobljen za vršenje društvenih poslova.

Načelom ograničenja ponovnog izbora i postavljenja na određene funkcije obezbeđuje se smenjivost nosilaca funkcija vlasti i drugih određenih javnih funkcija, radi što šireg učešća građana u vršenju javnih funkcija i učvršćivanja i razvijanja demokratskih odnosa u društvu.


Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije, stvoren u narodnooslobodilačkom ratu i socijalističkoj revoluciji kao dobrovoljni demokratski savez građana najširi je oslonac društveno-političke aktivnosti i društvenog samoupravljanja radnog naroda.

U Socijalističkom savezu radnog naroda Jugoslavije građani

raspravljaju društveno-politička pitanja iz svih oblasti društvenog života, usklađuju mišljenja i donose političke zaključke u pogledu rešavanja tih pitanja, usmeravanja društvenog razvitka i jačanja samoupravljanja, ostvarivanja prava i interesa čoveka i građanina i unapređivanja socijalističkih i demokratskih odnosa,

iznose svoja mišljenja i ocene u pogledu rada državnih organa, organa društvenog samoupravljanja, organizacija i nosilaca javnih funkcija, i vrše društvenu kontrolu nad njihovim radom, naročito u pogledu obezbeđivanja javnosti i odgovornosti u njihovom radu,

bore se za ostvarivanje i zaštitu svih oblika društveno-političkog života koji podstiču socijalistički i demokratski razvitak, pokreću političku inicijativu u svim oblastima društvenog života obezbeđuju što potpunije ostvarivanje svojih izbornih i drugih prava,

stvaraju uslove za svestrano učestvovanje omladine i njenih organizacija u društvenom i političkom životu,

bore se za humane odnose među ljudima, za razvijanje socijalističke svesti i normi socijalističkog načina života kao i za otklanjanje pojava koje sputavaju razvitak socijalističkih i demokratskih društvenih odnosa ili im na drugi način nanose štetu.


Savez komunista Jugoslavije, pokretač i organizator narodnooslobodilačke borbe i socijalističke revolucije, nužnošću istorijskog razvitka postao je organizovana rukovodeća snaga radničke klase i radnog naroda u izgrađivanju socijalizma i u ostvarivanju solidarnosti radnih ljudi i bratstva i jedinstva naroda.

Savez komunista svojim usmeravajućim idejnim i političkim radom u uslovima socijalističke demokratije i društvenog samoupravljanja osnovni je pokretač političke aktivnosti radi zaštite i daljeg razvitka tekovina socijalističke revolucije i socijalističkih društvenih odnosa, a posebno radi jačanja socijalističke društvene i demokratske svesti ljudi.


Polazeći od uverenja da su miroljubiva koegzistencija i aktivna saradnja država i naroda bez obzira na razlike u njihovom društvenom uređenju, neophodan uslov mira i društvenog napretka u svetu, Jugoslavija zasniva svoje međunarodne odnose na načelima poštovanja nacionalne suverenosti n ravnopravnosti, nemešanja u unutrašnje poslove drugih zemalja, rešavanja međunarodnih sporova mirnim putem, i socijalističkog internacionalizma. U svojim međunarodnim odnosima Jugoslavija se pridržava načela Povelje Ujedinjenih nacija, ispunjava svoje međunarodne obaveze i aktivno učestvuje u delatnosti međunarodnih organizacija kojima pripada.

Radi ostvarivanja ovih načela Jugoslavija se zalaže

za uspostavljanje i razvitak svih oblika međunarodne saradnje koji služe učvršćivanju mira, jačanju uzajamnog poštovanja i prijateljstva naroda i država i njihovom zbližavanju, za najširu i što slobodniju razmenu materijalnih i duhovnih dobara, za slobodu međusobnog obaveštavanja i za razvijanje drugih odnosa koji doprinose ostvarivanju zajedničkih privrednih, kulturnih i drugih interesa država, naroda i ljudi, a posebno razvitku demokratskih i socijalističkih odnosa u međunarodnoj saradnji, kao i društvenom napretku uopšte,

za odbacivanje upotrebe sile ili pretnje silom u međunarodnim odnosima i za ostvarivanje opšteg i potpunog razoružanja,

za pravo svakog naroda da slobodno određuje i izgrađuje svoje društveno i političko uređenje putevima i sredstvima koje slobodno bira,

za pravo naroda na samoopredeljenje i nacionalnu nezavisnost i za njihovo pravo da radi postizanja ovih pravednih ciljeva vode oslobodilačku borbu,

za međunarodnu podršku narodima koji vode pravednu borbu za svoju nacionalnu nezavisnost i oslobođenje od kolonijalizma i nacionalnog ugnjetavanja,

za razvijanje takve međunarodne saradnje koja obezbeđuje ravnopravne ekonomske odnose u svetu, suvereno raspolaganje nacionalnim prirodnim bogatstvima i stvaranje uslova za brži razvitak nedovoljno razvijenih zemalja.

Zalažući se za svestranu političku, ekonomsku i kulturnu saradnju s drugim narodima i državama, Jugoslavija, kao socijalistička zajednica naroda, zastupa gledište da ta saradnja treba da doprinosi stvaranju novih demokratskih oblika povezivanja država, naroda i ljudi, koji odgovaraju interesima naroda i društvenom napretku, i u tom pogledu ona je otvorena zajednica.


Društveno-politički odnosi i oblici utvrđeni ovim ustavom usmereni su ka proširivanju uslova za dalji razvitak socijalističkog društva, za prevazilaženje njegovih protivrečnosti i za takav društveni napredak koji će, na osnovu svestrane razvijenosti proizvodnih snaga, visoke proizvodnosti rada, obilja proizvoda i svestranog razvitka čoveka kao slobodne ličnosti, omogućiti razvijanje takvih društvenih odnosa u kojima će se ostvarivati načelo komunizma „Svako prema sposobnostima — svakome prema potrebama“.

U tom cilju svi državni organi organi društvenog samoupravljanja, organizacije i građani neposredno, pozvani su da celokupnom svojom delatnošću

proširuju i jačaju materijalnu osnovu društva i života pojedinaca razvijanjem proizvodnih snaga, podizanjem proizvodnosti rada i stalnim unapređivanjem socijalističkih društvenih odnosa,

stvaraju uslove u kojima će se prevazilaziti društveno-ekonomske razlike između umnog i fizičkog rada i u kojima će ljudski rad postajati sve punije ispoljavanje stvaralaštva i ljudske ličnosti,

proširuju i razvijaju sve oblike društvenog samoupravljanja i socijalističkog demokratizma, naročito u oblastima u kojima preovlađuju funkcije političke vlasti, ograničavaju prinudu i stvaraju uslove za njeno otklanjanje, i izgrađuju među ljudima odnose zasnovane na svesti o zajedničkim interesima i na slobodnoj delatnosti čoveka,

doprinose ostvarivanju ljudskih sloboda i prava, humanizovanju društvene sredine i ljudske ličnosti, jačanju solidarnosti i čovečnosti među ljudima i poštovanju ljudskog dostojanstva,

razvijaju svestranu saradnju i zbližavanje sa svim narodima, u skladu s progresivnim težnjama čovečanstva ka stvaranju slobodne zajednice svih naroda sveta.


Izražavajući osnovna načela socijalističkog društva i njegovog napretka, ovaj deo Ustava je i osnova tumačenja ustava i zakona, kao i delovanja svih i svakoga.